18 Eylül 2008 Perşembe

MEYRE SÖZLÜĞÜ (KONYA) İLGİNÇ KELİMELER

KONYA - HARMANPINAR(MEYRE)

SELAHATTİN ERDAL (http://meyre.com/)

« : 03 Eylül 2006, 12:04:27 »


KelimeAnlamıCümle içinde kullanımı
(Bit) Ağmak(Bit) Düşmesi, bulaşmasıYaylada herkese bit ağmış
(Çaldan) An(ğ)arı Gitti(Çaldan) tarafa gittiÇohçulu, Çaldan anarı gitti
(Ermişlere) Karmak(Ermişlere) karışmak Onun için ermişlere karmış diyorlar
(Güneşin) Arnacı(Güneşin) altında, yoğun güneş altındaGel güneşin arnacında durma, çarpar.
(Nacağı) Yülemek(Nacağı) Bileylemek, eğelemek, sürtmekNacağı yülemedin mi, kesmiyor?
(Yiyip) Batırıp GiderKendinden geçmişçesine, tüm dikkatini vererek bir işi yapmak Senin oğlan kömbeyi yiyp batırıp gider
(Yumurta) Sıdırmak(Pişirmek için) yumurtayı kırmakÜç yumurta sıdırsam yeter mi?
Afatı SemeBir ilenç
AğdırmakGenellikle eşek gibi hayvanlara yüklenen yüklerin (sele, eğbe gibi) dengede olmama hali. Bir taraftaki yükün aşağıya doğru sarkmasıDikkat et, seleler yolda ağdırmasın
AlıkSaf, gözü açık olmayanSen de alık olmasaydın!
Alız BulmakGenellikle herkesin çattığı ya da dövdüğü birisi için kullanılırBenim oğlumu alız mı buldunuz?
AlmaElma
AnanatHarmanda ya da samanlığa saman atmak için kullanılan, tahtadan ya da demirden yapılan genişçe gereç
ArapbalığıKurbağa yavrularının yeni yumurtadan çıkmış hali
BarıÇalı yığını Sıçan serçesi, barının içine kaçtı
BayamBadem
BekemekBöğemek, su yada soğuk girmesin diye delik yada açıkları kapatmakDereyi bekemiş, bahçe suluyor
Belen(Köydeki) tepeler
BicikGöğüs
BoduçTesti
BöğetKüçük havuz ya da derenin önüne set çekerek suyu tutulması Eğrikte böğet yaptık, çimelim mi?
BöğürKalp
BörtlemekHaşlamak Ülübü börtledim, buyur yiyelim
Burul Burul KokmakGüzel kokmakElmalar burul burul kokuyor
Bücükİnek ya da inek çağrılırken kullanılan ünlem Gel bücük bücük!
BülüçTavuk ya da kuş yavrusu
BürgüÖrtü Televizyonun bürgüsü nerede?
BürünmekÜzerini bir şeyle kapatmak, üstüne giyecek bir almak İyice bürünün, üşümeyin!
CıbartmakÇok fazla dövmek, eşek sudan gelinceye kadar dövmekSeni bir yakalarsam cıbartacağım!
CiceAbla
CibdirmekBir çiçeği köküyle çıkarmak isterken, kazayla çiçeğin elde, kökün toprakta kalması durumuÇiğdemlerin kökü çok derinde, sürekli cibdiriyorum
Cife (gibi)Çok kirliGömleğinin yakası cife gibi olmuş
CimbitÇimdik Çil Müminenin cimbidi pek yamandır
Cin Küçük
CingilBurundan damlayan sümükŞu oğlanın cingilini silsene!
CircavukBir tür yenen ot
Çakır DikeniSarı çiçekli bir tür diken otu
ÇalbaSıklıkla belenlerde yetişen bir ot
Çaraİneğin kızgınlığını (çiftleşme zamanını) belli eden jelimsi sıvıİnek çaralamış, boğaya çekmek lazım
ÇatlamakUygunsuz biçimde büyük abdesti yapmak Hoşt, oraya çatlama!
ÇebiçOğlaklıktan çıkıp, keçi olmaya geçişteki ara aşama
ÇelenDam, çatı kenarı Çelene yaklaşma, şeytan kaktırır
ÇemkirmekAğız kavgasında, birine karşı sert ve saygısızca konuşanın eylemine yakıştırılan sıfatHiç insan annesine çemkirir mi?
Çenesi Çekilesi…Çok konuşan ya da saygısıca konuşana karşı söylenen söz ve konuşamamasını dilemeÇenen çekile! Azıcık sus!
Çığır (Açmak)(Yoğun karda) yol açmak, bir kişinin geçebileceği kadar bir yol açmak Çeşmeye kadar çığır açaçcağım
ÇıklaSade
ÇiğinOmuz
ÇilingirNohut gibi iri taneli bakliyatları elemek ve ayrıştırmak için kullanılan bir tür elek
ÇimmekYıkanmak, yüzmek
ÇintmekYontmak
ÇitirmekÜtmek, kumarda kazanmak (Aşık oyununda birinin tüm diğer aşıkları kazanması) Sayıdın Osman, bütün aşıkları çitirdi.
DasdarEşarp
Datduru (Kalkmak)Birdenbire kalkmak dışarıdaki sese datduru kalktı
DavarGenellikle keçi sürüsüne verilen ortak ad
DeşirmekToplamakElma deşirmeye gidiyoruz
DıdıkGaga
DığanGenellikle bulgur kaynatmak için kullanılan genişçe ve yayvan bir tür kazan
DıkıAz Ekmeğin ucundan dıkıcık versene
Dıkımİnce (yufka) ekmeği, yemek (pilav) alabilecek biçimde kıvırarak kullanma Haydi, dıkımlayın bakayım!
DibekBüyükçe taşlara oyulmuş ya da evde ağaçtan yapılmış, bir şey dövmeye yararayan gereç Bekirefendinin orda dibek döğüyorlar
DirezilemekOrantılamak, dengelemek, hizalamak
DirgenSap (ekin) atmakta ve yığmakta kullanılan bir tür gereç
Domuz OtuBir tür yenen yabani ot
Dul ArdıBir evin genellikle güneş görmeyen tarafındaki duvar dibi Dul ardından ineği çöz getir
DumluGölgeli, serince yerDumluda bekleme, hasta olursun
DüğüPilavlık bulgurun çok daha küçük taneli olan hali
EğeBiley
EğirmekYünü, ip haline getirme işi
Eğirmeç Eğirme işinde kullanılan gereç
Eğlenme/OyalanmaVakit geçirme, Haydi eğlenme, işimiz çok!
Ekmek EğlemekEkmek pişirmek
Ekmek ÖvmesiKurumuş ya da parça parça olmuş yufka ekmekleri, yğa ve yumurtayla birlikte pişirerek yapılan yemek
SenitEkmek eğlemek için kullanılan tahtadan, alçak boylu ve genişçe masa
EksiranıEkmek eğlerken, senitte kalan un ve hamur kalıntılarını kazımak için kullanılan gereç
Embel=ÖğendereEskiden, öküzleri hareket ettirmek üzere, ucunda sizri çini bulunan uzunca sopa
Evtük/ EvtüklemekVakit geçirme Evtüklemekten gayri ne işimiz olur?
FalakKöy kapılarının kendine özgü tahtadan açma-kapama düzeneği
FırfırFırıldak, oyuncak pervane
FışkıHayvan dışkısı
GanevezDomates
Gara Yere GitBir tersleme sözü (İstediğin yere git, umrumda değil anlamında)
GaragasbenlikAçıkça, açık seçik ortada olanGaragasbenlik tavuğuma taş attı
GarezKin, haset duygusu
GastanKasten, şakacıktan Gastan söyleme, ne oldu?
GavcalamakKarıştırmak, ovuşturmak Oranı buranı gavcalama
GavulleşmekAnlaşmak, gelecekte bir iş için önceden ortak plan yapmakMeğer bir gün evvel gavulleşip, kaçmışlar
GayrıkArtık, bundan böyle Gayrık senden hayır gelmez
GazelEkmek pişirirken yakacak olarak kullanılan kuru ağaç yaprağı
KesmikEkmek pişirirken yakacak olarak kullanılan, hayvanın yemediği samanın kaba kısmı
GelberiBostan sulamakta kullanılan geniş ağızlı bir çapa
GembiTırtıl
Gen (Tarla)Ekilmemiş, boş tarla
GıldırgıYaramaz, hayırsızHasan mı? O çok gıldırgı.
Gıllı GılçıklıBakımsız, saçı sakalı karışmış kişiHiç aynaya bakmaz mısın? Gıllı gılçıklı kalmışsın
GımçıKamçı
GıvrakKabuk, kıvrak Haydi gıvrak, bir gören olacak
Git/Dur/Gel Aylen !Dur bi Dakka, dur biraz anlamındaDur aylen, geldim.
GonuşKöye özgü yağlı ekmek
Gosdur GosdurKabararak, böbürlenerek (yürümek) Sınıfını geçti herhal, gosdur gostur geliyor
Gov/GovcuKov, kovcu, laf taşıyan Bırak şu kovcu kadını
Govanİçi boş, ileri geri (boş/yalan) konuşanLan govan, sen değil miydin onu gördüm diyen?
GovukAğaç ya da kayada bulunan boşluk
GoyakDağlarda, iki sırt arasında kalan çukur alan
GoyverBoşver
GöğerSoğanın küçüğü, tohumluk soğan
Gönemen OlmakDonanmak, bir şeye fazlasıyla sahip olmak Bu sene memet ırza cevize gönemen oldu
GunlamakYavrulamak, doğurmakBu kedi gunlayıcı
GurkCicivli ya da civcive yatmış tavuğa verilen adGurk tavuğa yaklaşma, üzerine atlar
GurunmakKafa tutmak, karşı gelmek Sen kime gurunuyorsun?
GüreAzgın, yoldan çıkmış olan
GürgümüşTertemiz Ortalık gürgümüş oldu
HaleTuvalet
HapamAvuçAç hapamını, üzm vereceğim
HaranıBüyükçe bir tür kazan
HararBüyük çuval
HatılHayvanların yem yedikleri yer/ Çeşmelerin önünde suyun toplandığı yer/İnşaat sırasında evlerin duvarına verilen isim
Hebilciğin AyısıKaba birisi için söylenen söz. Görgüsüz anlamındaHadi ordan Hebilciğin ayısı seni!
HelikKüçük Helik taşlardan getirin
HelkeSaplı bir tür küçük kova (süt, yoğurt taşımak için)
KümeTopraktan yapılan ve içine süt, yoğurt, ayran konulan bir tür geniş ağızlı testi
Hol/HollukTavuğun yumurtlama yerini öğrenmesi için konulan yumurta
HonçaBirinin, çocuğu olduğunda ya da inek, keçi gibi hayvanı yavruladığında etrafa dağıttığı ikrama verilen adAnagızce, hani oğlağın honçası?
HümermekKarşı gelmek, saygısızca haykırmakHümerme dedim sana!
Ikı ÇıkmakÇok yorulmak Sap atarken ıkı çıktı
Ildır IldırParıl parıl parıldamak Delikte kedinin gözleri ıldır ıldır yanıyordu.
IlgınUzun ve düzgün söğüt dalıArpalıklardan ılgın kesip, sepet örmek lazım
IlkıDağda bulanan keçi ve koyunların öğlenleyin getirildiği ve yatağa vurulduğu, ilkokulun üstündeki yere verilen adBizim gız, ılkı gelmiş mi?1
IrayhaKötü kokulu Burada leş var herhalde, ırayha gibi kokuyor.
IzbandutDev gibi, cüsseliSen onunla güreşemezsin, o ızbandut gibi.
İkin İkinTekrar tekrar iş yapmak, ihmalkarlık ya da unutkanlık üzere, aynı işi yeni baştan yapmakBeni iyice dinlesen de ikin ikin iş yapmasan ya!
İnekbücüğüKüçük kertenkele
İşolsunKolaygelsin
İviş Arasında SivişmekGereksiz yere ayak altında dolaşmakYahu, iviş arasında sivişmesen olmaz değil mi?
Kabala (mı?)Kolay mı? (Bir şeyden ya da kişiden korkulduğundan, yapılması kolay olmayan bir işi ya da eylemi belirtmek için kullanılır) Kabalaysa gel de al!
Karın KolanıEşeklerin semerlerini sağlamca bağlamak üzere kullanılan ip
KelerKertenkele
KeseğenToprakta bulunan ve sincabı andıran bir tür hayvan
KeseneliBirinin inisiyatifinde/mülkiyetinde olan Çeşme üzrine keseneli mi? Çekil birazda ben doldurayım
KındamBaltanın (keskin) ağzıTaşa vurma! Nacağın kındamını bozarsın
KirtişTabaka haline gelmiş kirGit şu kirtişlerini yıka da gel
KişgirmekKışkırtmak Çohculu, köpeği kişgirdi.
Köfün???
Köpek Yalasa DoyarYüzü gözü kirli olanBu yüzün hali ne? Köpek yalasa doyar!
Kösnük küpŞakayla karışık paylama ifadesiKösnük küp amat, sana böyle mi yap dedim?
KösülmekYayılarak oturmakBir evin bir oğlu musun, nasıl kösüldün öyle!
KöşgeBalkon
KöygöçürenBir tür diken otu
KülüngBalyoz
KümbükYumruk Haydi kümbüklü saklambaç oynayalım
KürümekKar ya da toprağı atmak Kar dursun da damı kürüyelim
KüsükKöyde kapıları kilitlemeye yarayan basit mekanizmaKapıyı küsüklemeyi unutma
Lak Lak EtmekBoş yere konuşmak, konuşmakla vakit geçirmekKahvede lak lak edeceğine, gel de bi işin ucundan tut!
Mangır Mangır BağırmakÇok acı çeken birinin bağırışını ifade ederArpalıklarda biri mangı mangır bağırıyor
Mat Koymak= Matıla maskar GoymakRezil Etmek Seni cümle aleme mat gomazsam…!
Meh !Al
MetelMasal, hikaye.
Meymene-MesmeneGaragasbenlikAçıkça, herkesin gözü önünde olmasına rağmen (olumsuz bir şey yapmak)
Meymenet-sizBiçimsiz, çirkin, kötü.
Mırığı YıkıkÜzgün, keyfi kaçık.
MitliAynı, çok benzeyen Mitli dedesi!
NacakKüçük balta.
Neydeyim?Ne yapayım?
OduneviKöy evlerinde genellikle kullanılmayan, atıl nitelikli ve ıvır-zıvırın atıldığı odalar
OlukÇeşme
Onluk BozmakBir sır anlatmak, gizli bir şey anlatmak ya da bir konuda sohbet etmek Eminecce, akşam gel de bi onluk bozalım
Ödü SıdmakÇok korkmak Yılanı görünce ödü sıddı
ÖlemezDiken
ÖnmekSinmek, saklanmak Kedi, kuşları önmeye başladı
Övceleme/OvcalamaKarıştırma
PardıTavan
PeşkirHavlu
Pırı GibiÇok hızlı, pratikPırı gibi kaçtı
PoşuPuşi
PufurgaçBalonAlmanyalı Ağmat pufurgaç dağıtıyormuş
PufurmakŞişirmek Oğlum, baban seni akşam pufuracak!
SeğirtmekKoşmak Seğirtme, düşersin!
SekiEvin alt katında bulunan, genellikle ekmek eğlenen ya da süt ve yoğurdun saklandığı oda.
Sıkmaİçinde katıkla dürüm yapılmış ince ekmek Çeşme başında durup, gavurmalı sıkmalarını yediler
SındıMakas
SineklenmekBir iş yaparken, uyuşuk ve savsaklayıcı davranış içinde olmak. Haydi, çeşme başında sineklenmeyin!
Sirken Otu
Söbüyumurta biçimli.
Su TeresiSu kenarları ya da derede yetişen yenen bir ot.
Sufat-sızSuratsız, meymenetsiz.
SüksünEnse
SümeyeBoşuna, boş yereSümeye gitme. Pufurgaç çoktan bitmiş
SüntükYalakaSüntük! Bir daha seni burada görmeyeceğim!
SusakGenellikle çobanlar tarafından kalın ağaç dalından yapılarak ormanlardaki çeşmelere konulan su içmeye yarayan doğal su kabı.
ŞıranaEvlerde üzüm suyu elde etmek için kullanılan bir tür havuz.
ŞırlakPürüzsüz, parlak.
Tağ(h)raOdun kesen bir tür balta
Talakaat arabası
TekneHamur yoğurmaya yarayan tahtadan oyma gereç.
TengerlekYuvarlak Yılan, barının içinde tengerlek olmuş yatıyor
TevekÜzüm yaprağı
TeylemekKorumak, dikkatli olmakBirbirinizi teyleyin, bi sakatlık olmasın!
Tez/ Tez GelmekÇabukAl şu parayı ekmek al gel. Yolda eğlenme, tez gel!
TokluKuzuluktan çıkıp, henüz tam koyun olmamış koyunŞenlikte beş tane toklu kesilecekmiş
Tokucak/TokuçÇamaşır yıkarken çamaşırlara vurmakta kullanılan, tahtadan, ağırca gereç.
TorHavlu
TosarmakSurat asmakBu kime tosarıyor?
UfatmakKüçük parçalara ayırmakEkmeği ufatmayın. Yemiyosan kalk
UğunmakKatılmak, acıdan sesi çıkmamakÇocuk tokadı yiyince uğundu kaldı
Ulgamına/ SalgarayaRastgeleYahu, ulgamına konuşma. Ben ordaydım ya!
UtaşmakYetişmek Dur, yorma kendini, utaştım
UysalakYapışkan, yalakSen ne uysalak bir şeymişsin!
UyuntuYüzsüz, görgüsüzUyuntu sende!
ÜleeeÖyle mi?
ÜlübüFasulye
ÜlükÇaydanlığın ya da testinin su akıtılan uzantısı
ÜtlemekAyıklamakCevizin büyüklerini ütleme!
ÜyükHöyük
YağırSaçı dökülmüş
YalUn ve su karışımından yapılan köpek yiyeceği Köpeğe yal verdin mi?
YargınSırt bölgesi Yargınımı kaşır mısın?
Musallat olmaBela olma Adam, başıma musallat oldu
YavsuHayvanlara musallat olan bir tür sinek
YazıTarlaOnlar evde değil, yazıya gittiler
YenlicekYaramaz, hayırsız Yenlicekliğin lüzumu yok!
YulukluÜstüne başına dikkat etmeyen Boşversene! Yuluklunun teki o.
YunmakYıkanmakYarın çocukları yuyacağım
YuvakDamda yağmur ya da kar sonrası toprağı sıkıştırmaya yarayan taştan gereç
YülemekBileylemek, eğelemek
Zındırık (Cındırık)Bir dikme üzerine kuruluk, ortası yağlanarak karşılıklı iki kişinin dönmesine dayalı bir eğlence düzeneğiMusağanın Ismayıl zındırık kurmuş, gidelim mi?
ZıybıkKayak, karda ya da buzda kaymaBu ayakkabılarla zıybık kayılır mı?